«دخانیات ایران»، یکی از قدیمی‌ترین شرکت‌های تهیه، تولید و توزیع تنباکو و دخانیات در ایران است که از سال ۱۳۱۶ خورشیدی در ایران فعالیت می‌کند. شرکت دخانیات ایران برای تامین نیاز داخلی و طبق قانون انحصار دخانیات فعالیت می‌کند؛ این شرکت دارای هفت مجتمع بزرگ در استان‌های تهران، کردستان، آذربایجان غربی، اصفهان، گیلان، مازندران و گلستان و چند اداره کل و اداره در ایران است.

دخانیات ایران از سال ۸۱ بعد از امضای قراردادهایی با شرکت‌های JTI و BAT سیستم تولید خود را متحول و به روز کرد؛ ورود فناوری‌های مختلف مانند کشت فلوسیستم توتون از دستاورد‌های این همکاری بود.

تغییرات مداوم مدیران و برنامه‌های استراتژیک این شرکت در سال‌های اخیر، روند رو به رشد فعالیت‌های شرکت دخانیات را متوقف و در بسیاری موارد معکوس کرده است. از آثار برنامه‌ریزی‌های غیرکارشناسی از سال ۸۹ به بعد، افزایش سطح قاچاق سیگارهای خارجی به داخل و کاهش سهم از بازار محصولات شرکت دخانیات ایران و نیز عدم رضایت وزارت بهداشت است.

 در حال حاضر این شرکت محصولات خود را با قیمت  ارزان وارد بازار کرده و در سطح سیگارهای لوکس و گران‌قیمت هیچ‌گونه محصولی تولید نمی‌کند. عدم فعالیت شرکت دخانیات مانند سال‌های اولیه دهه 80 موجب افزایش سود و فروش محصولات شرکت‌های خارجی در بازار رقابت داخلی شده ‌است. در سال ۹۱ وزارت صمت تصمیم به خصوصی‌سازی بخش‌های عمده‌ای از شرکت دخانیات ایران گرفت؛ به گونه‌ای که در اواخر سال ۹۱ طبق تصویب هیات وزیران ۵۵ درصد از سهام شرکت دخانیات ایران به همراه سهام چند شرکت دیگر دولتی به صندوق بازنشستگی فولاد واگذار و از این صندوق به وزارت رفاه و تامین اجتماعی منتقل شد. در سال ۹۲ بازار کالاهای دخانی بعد از رشدی مختصر، با رکود و کاهش قیمت و فروش مواجه شد. در این میان مرکز نظارت بر صنعت دخانیات وابسته به وزارت صمت متولی اصلی تنظیم و کنترل بازار کالاهای دخانی بوده و شرکت دخانیات ایران مانند سایر شرکت‌های بخش‌خصوصی، تنها در زمینه تولید و فروش انواع سیگار نقش دارد.

به گزارش «دنیای‌اقتصاد»  به دلیل عوامل مختلف، شرکت دخانیات ایران با بحران جدی مواجه شد، به‌گونه‌ای که در پایان نیمه اول سال 98 در حال انحلال بود، اما با انتصاب مدیر فعلی این مجموعه، علاوه بر عبور از این بحران، شرکت با افزایش تولید و حتی روند سوددهی مواجه شد.   بر این اساس، اگر چه شرکت دخانیات در 6 ماه اول سال ۹۸ زیان‌ده بود، اما  در 6 ماه دوم کاملا در مسیر سودآوری قرار گرفت و نه‌تنها زیان‌های 6 ‌ماه نخست را پوشش داد، بلکه صورت‌های مالی نشان می‌دهد که «سود» در این شرکت  به ثبت رسیده است.

دستاوردهای این شرکت از نیمه دوم سال ۹۸ و بر اساس استراتژی جدید ادامه یافت تا اینکه همزمان با سال جهش تولید، در تیر امسال کارخانه‌های تولید سیگارت سایز کوچک در خمینی‌شهر اصفهان با دو خط تولیدی و با ظرفیت حدود 4 میلیون نخ در روز پس از دو سال توقف آغاز به‌کار کرد. دو خط دیگر نیز به‌زودی شروع به‌کار خواهند کرد.

در خوش‌بینانه‌ترین حالت، با اینکه این شرکت توانسته  فقط دوسوم از 6 ماه دوم سال ۹۸ را فعالیت کند، اما از نظر آماری نه تنها از تولید 6 ماه اول عبور کرده، بلکه در فروش افزایش قابل توجهی نسبت به 6 ماه اول داشته است. بنا بر این گزارش، در سه ماه نخست سال ۹۹ بالغ بر ۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون نخ سیگار توسط شرکت دخانیات ایران تولید شد؛ به عبارتی ۸۰۰ میلیون نخ در ماه به تولید رسید و فروش نیز ۴۰ درصد بیشتر از مدت مشابه سال قبل بوده است. همچنین اگر شیوع ویروس کرونا و آغاز فعالیت‌های تولیدی در اردیبهشت و تعداد روزهای کاری را محاسبه کنیم، رشد تولید به مراتب بیشتری به ثبت رسیده است.

 رشد حدود 40 درصدی فروش سیگار در 4 ماه نخست امسال

تولید شرکت دخانیات  که در 6 ماه اول سال 98 متوقف شده و تا آستانه تعطیلی پیش رفته بود، در حالی در استراتژی جدید متحول شده که میزان فروش شرکت افزایش داشته است. این در حالی است که در سال ۹۸ کل سیگار تولیدی شرکت دخانیات ایران ۶ میلیارد نخ بود، ولی امسال این مقدار تا مهر تولید خواهد شد.

افزون بر این، دخانیات ایران به‌عنوان یک صنعت ملی با ۱۰۰ سال قدمت و دارا بودن حدود ۵ هزار نیروی انسانی و همکاری با ۶ هزار کشاورز توانست به رشد ۳۷ و ۴۰ درصدی فروش حجمی‌ و ریالی سیگار تولیدی شرکت در 4 ماه نخست سال ۹۹ نسبت به دوره مشابه سال قبل دست یابد.

 برنامه‌های دخانیات در سال‌جاری

جهش ۲۰۰ درصدی تولید و فروش محصولات برای بازیابی سهم از دست‌رفته دخانیات در سال ۹۹ از جمله برنامه‌های مهم این شرکت است.

با به‌کارگیری استراتژی‌های جدید، شرکت دخانیات ایران به‌رغم رکود اقتصادی ناشی از شیوع ویروس کرونا، به دلیل فعالیت در قالب دو شیفت در مجتمع گیلان، یک شیفت بلند در مجتمع مازندران، راه‌اندازی کارخانه‌های جدید در خمینی‌شهر اصفهان و تولید با ظرفیت کامل در تهران و ارومیه، ظرفیت‌های لازم را برای جذب نیرو برای مجتمع‌های تولیدی فراهم کرده و ۱۱۰ نفر را از طریق آزمون و براساس نوع تخصص و سطح تحصیلات و با تاکید بر بومی‌بودن به‌کار گرفت.

همچنین شرکت دخانیات ایران با یک شرکت بزرگ برای تولید مشارکتی به توافق رسیده و در مرحله تدوین تفاهم‌نامه است. این همکاری دو دستاورد «تولید درآمد و منبع درآمد» و «انتقال دانش» را برای شرکت دخانیات به‌همراه دارد؛ این شرکت‌ها از تکنولوژی بالایی برخوردار هستند و طی این همکاری در زمینه بسته‌بندی انتقال دانش صورت خواهد گرفت.

بر این اساس، علاوه بر اقدامات انجام شده، به‌زودی یک خط تولید در تهران که سه سال متوقف شده بود، به شکل مشارکتی راه‌اندازی خواهد شد که موجب استفاده از ظرفیت‌های خالی شرکت دخانیات می‌شود.

تحقق بیش از ۱۰۰ درصدی برنامه‌های تولید در مجتمع‌های تولیدی کشور در تیر نیز از دیگر دستاوردهای شرکت به‌شمار می‌رود، به‌طوری‌که مجتمع‌های تهران،‌ گیلان، ارومیه، گلستان و مازندران به ترتیب موفق شدند، ۱۲۳، ۱۲۰، ۱۱۲، ۱۴۳ و ۱۴۵ درصد اهداف را محقق کنند.

 دخانیات سومین صنعت پر سود جهان

در گذشته‌ای نه‌چندان دور  صنعت دخانیات اولین صنعت سود آور جهان بوده است، اما امروز پس از تنزل رتبه دارای رتبه سوم در جهان، پس از صنعت نفت‌ و داروسازی قرار گرفته است.

حدود 100 میلیون نفر در جهان به کسب و کار در صنعت دخانیات مشغول هستند و این درصورتی است که تولید سالانه توتون در جهان رقمی ‌حدود 6 میلیون تن است که محصول 120 کشور جهان است و 80 درصد این تولیدات حاصل کشورهای در حال توسعه است. شرکت ملی دخانیات چین، با درآمد بیش از 91 میلیارد دلار،  پردرآمدترین شرکت دخانیات جهان محسوب می‌شود. این شرکت بیش از 30 درصد سیگار جهان را تولید می‌کند. 7 درصد محصول توتون متعلق به 6 کشور برزیل، چین، هند، اندونزی، ایالات‌متحده و زیمبابوه است.  بیشترین سرانه مصرف سیگار در دنیا به کشور روسیه با دو هزار و 500 نخ سیگار و کمترین مصرف به کشورهای افغانستان، پاکستان و هندوستان با کمتر از 500 نخ سیگار تعلق دارد.  ایران به‌عنوان کشوری مهم در خاورمیانه برای تجارت بین‌المللی و کسب‌وکارهای تجاری از اهمیت استراتژیک برخوردار است. به اعتقاد مسوولان، شرکت دخانیات ایران را می‌توان از سودآورترین شرکت‌های دولتی در بخش صنایع و معادن دانست. براساس آمار ارائه شده، نیمی‌ از گردش مالی سالانه محصولات دخانی در ایران، سهم قاچاق است و بقیه نیز سهم واردات و تولید داخل و به‌ویژه شرکت‌های خارجی است.

بخش اعظم واردات سیگاربه ایران از کشورهای سوئیس، ترکیه و امارات و به‌طور عمده از کردستان عراق صورت می‌گیرد.

با جذابیتی که بازار ایران دارد، کالاهای کمپانی‌های خارجی به‌طور غیرمستقیم و از طریق قاچاق وارد کشور می‌شود. ارزان بودن کالاهای قاچاق و همپوشانی تولیدات شرکت‌های خارجی مستقر در ایران، با تولیدات ملی و داخلی، یکی از چالش‌های اصلی شرکت دخانیات ایران و صنعت دخانیات بوده و هست. به‌رغم بالا بودن تورم تولید، به‌نظر می‌رسد به دلیل تقاضای بالا برای دخانیات در ایران، این بازار، به‌قدری سودده است که برندهای جهانی دخانیات بر سر آن با هم رقابت دارند.